پروین، اختر چرخ ادب
تاریخ انتشار: ۲۵ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۹۵۶۵۲۳
به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ مرکز آذربایجان شرقی پروین اعتصامی با نام اصلی"رخشنده" در ۲۵ اسفندماه سال ۱۲۸۵ شمسی در تبریز و در خانوادهای اهل هنر و ادب و دانش متولد شد.
پدرش یوسف اعتصامی آشتیانی ملقب به اعتصامالملک نویسنده، مترجم، ناشر، مدیر و موسس ماهنامه بهار و مادرش "اخترالملوک اعتصامی" دختر عبدالحسین مقدّم العداله از شاعران دوره قاجاریه بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
او در سه سالگی به همراه پدر که نماینده مردم تبریز در مجلس بود، به تهران مهاجرت کرد و در کنار پدر اندیشمند خود و استادان بزرگی، چون علی اکبر دهخدا، ملک الشعرای بهار، عباس اقبال آشتیانی و سعید نفیسی به فراگیری دانش ادبیات پرداخت.
این دختر هنرمند از هفت سالگی شعر میسرود و در جشن فارغ التحصیلی مدرسه، درباره بی توجهی جامعه به زنان و اهمیت تعلیم و تربیت آنها، سخنرانی کرد. در سال ۱۳۱۳ خورشیدی، پروین اعتصامی به عقد ازدواج پسرعموی پدرش درآمد و راهی کرمانشاه شد.
همسر او فردی نظامی و رئیس شهربانی کرمانشاه بود و زندگی مشترک آنها تنها ۲ ماه دوام داشت و پس از این زمان پروین به خانه پدر برگشت. پس از آن واقعه، مسیر ادبی فرهنگی زندگی پروین اعتصامی، هموارتر پیش رفت نخستین و تنها دیوان شعر بانوی ماندگار شعر فارسی، در ۱۳۱۴ منتشر شد.
پروین تنها یک دیوان دارد؛ این اثر با ۶ هزار و ۵۰۰ بیت، حاوی بیش از ۲۰۰ قصیده، قطعه، غزل و مثنوی است که پروین تا پیش از ۳۰ سالگی سرود. اندیشه نو و نگاه انتقادی به وقایع اجتماعی و طبقه ضعیف جامعه، یکی از برجستهترین نکات اشعار او محسوب میشود.
در تاریخ ادبیات فارسی، پروین اعتصامی تنها بانوی شاعری معرفی میشود که زیباترین اشعار سیاسی را با نگرشی زنانه و با اتکا به اخلاق و خرد و اندیشه به رشته تحریر درآورده است.
ملک الشعرای بهار، در مقدمه دیوان پروین گفته بود: در ایران که مرکز سخن و فرهنگ است اگر شاعرانی از جنس مرد پیدا شده اند که مایه حیرت هستند، جای تعجّب نیست، اما تاکنون شاعری از جنس زن که دارای این استعداد باشد و با این توانایی، اشعاری چنین نغز و نیکو بسراید از نوادر محسوب میشود و جای بسی تعجب و شایسته هزاران تحسین و تجلیل است.
این دیوان ترکیبی است از دو سبک و شیوهٔ لفظی و معنوی آمیخته با سبکی مستقل، یکی شیوه خراسان است خاصه استاد ناصر خسرو قبادیانی و دیگر شیوهٔ شعرای عراق و فارس است به ویژه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی و از حیث معانی نیز بین افکار و خیالات حکما و عرفا است.
مختاری استاد زبان و ادبیات فارسی معتقد است: ادبیات هر عصری آیینهای است که احوال حاکم بر آن زمان را منعکس می کند واشعار پروین اعتصامی بیانگر تفکر و تعمق وی درمسائل روزگارش (عصر مشروطه) است. وی ضمن داشتن عواطف بسیار رقیق زنانه، از توجه به مسائل اجتماعی و اخالقی جامعه خویش غافل نبوده و برای رسیدن به جامعه آرمانی قدم برداشته است.
مهمترین مؤلفههای اجتماعی در اشعار پروین اعتصامی عبارتند از: آزادی، اندرز به جوانان، توجه به حال ایتام، تلاش و کار، حمایت از اقشار زحمتکش و انتقاد از فقر و محرومیت، انتقاد از بی عدالتی، نابرابری اجتماعی و فاصله طبقاتی درجامعه، انتقاد از تجمل و رشوه خواری، تبیین منزلت زن و دفاع از حقوق او و انتقاد از بی مهری مردم زمان نسبت به همدیگر.
پروین در آثار خویش سیمای یک شخصیت اخلاقی جهاندیده را به خود می گیرد. متانت سخن و استحکام بیان یک شخصیت قوی و مقام بلندی در ادبیات فارسی برای پروین اعتصامی از شاعران اواخر دوره مشروطیت است. وقتی تمام لشگرکشیها برای اعمال و تحمیل یک سری از معیارهای فرنگی به جامعه ایران تدارک دیده شده و بی هویت کردن جامعه ما و از ملیت انداختن آن در اوج خود قرار دارد، شعرهای پروین پاسخ به وضع اجتماعی و فرهنگی است.
در اشعارش صدای اعتراض و طغیانش بلند است. او شاعری آگاه به زمان است و مبیّن درد دل همه مردم زمان خویش و دعوت کننده به ملیت و فرهنگ خویش مبارزه گر برعلیه ارزشهای بیگانه است.
حکمت، استاد زبان و ادبیات فارسی میگوید: پروین اعتصامی در به کار بردن سبک مناظره (سوال و جواب) در اشعار معروف است و او را استاد مناظره میدانند.
پروین با تخیلی مثال زدنی و با شخصیت بخشی به موجودات بیجان، از مناظرههای داستانی برای بیان مقصود خود استفاده میکرد؛ چنانچه در دیوان اشعار او حدود ۷۰ مناظره میان انسانها، جانوران، گیاهان و اشیا به چشم میخورد. قطعه "اشک یتیم" یکی از معروفترین و زیباترین اشعار سیاسی اجتماعی پروین است.
به اذعان برهان، نویسنده، نگاهی ژرف در اشعار پروین نشان می دهد که به مسأله آموزش زنان در عصر خود بی تفاوت نبوده و همواره آنان را به کسب دانش دعوت کرده است. پروین ضمن اشاره به اهمیت نقش مادری زنان در تربیت نسلی آگاه و باشعور، دانایی را مهمترین شرط برای اجرای صحیح نقش مادری میداند.
سوق دادن زنان به تجمل و مصرف گرایی در حقیقت ستم در حق زنان است. زیرا که این رفتار زن را به کلی از آرمانها و اهداف تکاملی خودش غافل و منصرف می کند و به چیزهای خیلی حقیر سرگرم میکند.
پروین ارزش واقعی زن را در سادگی، پاکی و پرهیز او میداند و عقیده دارد، زن نباید مقلد باشد و ضروری است خود استقلال فکری و فرهنگی داشته باشد و به ارزش هنر ملکوتی خود پی ببرد.
محمد اسحاق، نویسنده هندی و استاد ادبیات فارسی معتقد است: پروین اعتصامی از لحاظ انتخاب موضوع و بیان شاعری کاملاً مدرن است و اثر تحصیلات غربی که داشته در شعرش نمایان است.
به عقیده پژوهشگران ادبیات غرب نیز، شعر پروین دارای قالب کلاسیک و محتوای مدرن است. تلفیقی از خرد و پند کهن، همراه با نوعی دلسوزی و واکنش در مقابل مسائل دور و بر خود است که در جای خود یادآور نویسندگان قدیم میباشد و اغلب پوششی از رمانتیسم در خود دارد که تأثیر ادبیات غرب نیز در آن به چشم میخورد.
پروین در کنار حفظ اصالتهای شرقی و اخلاقی خود، از ادبیات غرب نیز در جهت عمق بخشیدن به اشعار و وفق دادن آنها با اقتضائات زمان خود استفاده کرده است؛ جریانی که بر خلاف مسیر سنت در حرکت است، در لایههای زیرین جویبار جاری است، و از این روست که در نگاههای گذرا و شتابزده به چشم نمیآید.
آنچه شعر پروین را برگزیده کرده، مضمونها و معناها، در اشعار اوست. دیوان پروین، سرشار از حقیقتهای الهی و معنوی و مفهومهای عالی انسانی و پند و اندرز است. رنگ ملایمی که از تابش نور عرفان و فلسفه به مفهومهای مورد نظر شاعر افتاده، چنان نیست که چشم خوانندگان را بیازارد، اما در عوض به شعر او جلا بخشیده است. روح عاطفی پروین و احساسات زنانه و مادرانه او که گاه در قطعهها و مناظرهها تجلی یافته، با روح عرفانی و اخلاقی او که در قصیدهها تابیده، آمیختهای دل پذیر را به وجود آورده است.
علامه محمّد قزوینی، پروین را ملکه زنان شاعر خوانده که چنین اشعار دارای فصاحت و سلاست و متانت او، با بهترین قصیدههای استادان بویژه ناصر خسرو برابری میکند. او را بانوی جوانی از بانوان ایران میخواند که با اوضاع و کیفیات آن روزگار و به ساختن اشعاری بدین پایه از استحکام الفاظ و صحت و فصاحت آشناست. بزرگانی، چون چاوش اکبری، سعید نفیسی، غلامحسین یوسفی، زرین کوب و اسلامی ندوشن نیز او را شاعری ارجمند و بلند مرتبه دانسته اند.
پروین اعتصامی در ۱۵ فروردین سال ۱۳۲۰ خورشیدی در حالی که تنها ۳۴ سال داشت بر اثر بیماری حصبه درگذشت و پیکرش پس از انتقال از تهران به قم، در آرامگاه خانوادگی واقع در حرم حضرت معصومه. س. به خاک سپرده شد. پس از مرگ پروین، قطعه شعری از او پیدا میشود که برای مرگ خویش سروده و آن را بر سنگ قبر وی نقش میکنند:
اینکه خاک سیه اش بالین است
اختر چرخ ادب، پروین است ...
بیست و پنجم اسفند ماه مصادف با سالروز تولد پرآوازهترین بانوی شعر فارسی، در تقویم رسمی کشور با عنوان روز بزرگداشت پروین اعتصامی نامگذاری شده است. خانه پروین در تبریز که به موزه پروین اعتصامی تبدیل شده و تعدادی از کتابها و لوازم شخصی وی در آن نگهداری میشود، اسفندماه ۱۳۸۵ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران نیز به ثبت رسید و همواره میزبان علاقهمندان به او است.
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
کلیدواژه: پروین اعتصامی ادبیات فارسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۹۵۶۵۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کودکان با شعر زندگی موفقتری خواهند داشت
به گزارش خبرگزاری مهر، امیراسماعیل آذر نویسنده، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی میهمان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود و با حامد علامتی مدیرعامل کانون برای طراحی و اجرای برنامههای ترویج شعرخوانی و مشاعره در بین کودکان و نوجوانان گفتگو کرد.
امیراسماعیل آذر مجری برنامههای مشاعره محور صدا و سیما در این نشست به دعوت علامتی برای همکاری در حوزه پرورش استعدادهای ادبی و شعری کودکان و نوجوانان ایرانی و ترویج فرهنگ و زبان فارسی در بین بچهها پاسخ مثبت گفت و برای همکاری در این زمینه اعلام آمادگی کرد.
این شاعر و مترجم دیروز شنبه ۸ اردیبهشت و در جمع مدیران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با اشاره به اهمیت شعر و ادبیات در تربیت کودکان گفت: اگر شعر در وجود کودکان متمکن و جایگزین شود و بچهها با این مفاهیم آشنا شوند آنها در زندگی آینده انسانهای موفقتری خواهند شد. نتیجه یک بررسی گذرا نشان داد که این کودکان در زندگی خود انسانهای آرام و دور از خشونت بودند و آنان محصول شعرها هستند.
اسماعیل آذر ضمن اظهار خوشحالی از حضور در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بهعنوان یک مجموعه ریشهدار گفت: من یک معلم هستم و در دانشگاه تدریس میکنم اما در همه این سالها کانون همیشه یکی از محورهای ذهن من بوده و هر مجموعهای که پشتوانه نداشته باشد محکوم به فناست اما پشتوانه کانون اندیشمندان و شخصیتهای بزرگی هستند که سبب رشد این مجموعه شدهاند و اکنون ما زیر سایه آنها نشستهایم و حرف میزنیم.
وی با اشاره به تاریخ کهن قصه و قصهگویی در ایران گفت: در برخی از دورههای تاریخی و از زمان صفویه، قصهگویی به یک منصب تبدیل شد و در دوران قاجاریه هم ناصرالدین شاه، «قصهگو» یی ویژه داشته و فخرالدوله دختر او این قصهها را میشنیده و مینوشته است.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: آنچه امروز رایج است شعر است که در ایران پشتوانه دارد و در ضمیر ایرانیان نهفته است و همه ما با شعر بزرگ شدهایم. در حال حاضر هم با حرکتهایی که در حوزه ترویج مشاعره راه انداختهایم خوشبختانه تعداد کودکان و نوجوانان علاقهمند به شعر افزایش قابل توجهی داشته است. بچهها دوست دارند شنیده شوند.
اسماعیل آذر گفت: من کانون پرورش فکری را دوست دارم و معتقدم از آموزش و پرورش و صدا و سیما هم میتواند مهمتر باشد چرا که این مجموعه میتواند انسان بسازد در حال حاضر بسیاری از شعرهای بچهها محصول ذوق آنهاست نه دانش و تجربههای نو آنان، به همین دلیل باید بچهها را با شاعران قدیمی آشنا کنیم.
پیشنهاد این نویسنده و مترجم، راهاندازی جریان مشاعره در مراکز کانون سراسر کشور با استفاده از فناوریهای جدید و فضای مجازی بود و او اعلام آمادگی کرد تا مربیان کانون در زمینه آموزش شعر به بچهها تحت آموزش قرار بگیرند و شعرهای بسیار ساده و قابل فهم برای کودکان جمعآوری و منتشر شود.
برای نسل جدید باید از ابزار هنر و ادبیات مانند شعر، داستان و قصهگویی استفاده کنیم
در ادامه حامد علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سخنانی از اسماعیل آذر بهعنوان یکی از قلههای مسلّم ادبیات و شعر نام برد و گفت: ما به دنبال این هستیم که از تجربههای ایشان استفاده کنیم و درخواست میکنیم در ساخت برنامههایی برای کودکان در حوزه شعر و شعرخوانی به ما کمک کنند.
وی افزود: برنامه ترویج شعرخوانی و مشاعره با سه سیاست محوری سال ۱۴۰۳ یعنی مرکز محوری، مخاطب محوری و نوجوان محوری کاملاً مطابقت دارد.
مدیرعامل کانون پرورش فکری با بیان این که کانون قصد ندارد گرفتار روزمرگی شود، گفت: قصد داریم در این حوزه کارهای ماندگاری را که شمولیت داشته باشد از خود به یادگار بگذاریم. برای نسل جدید باید از ابزار هنر و ادبیات مانند شعر، داستان و قصهگویی استفاده کنیم و البته ابزار رسانه که بسیار مهم است.
وی اهمیت ایجاد یک پیوست رسانهای برای تمامی برنامههای فرهنگی و هنری را یادآور شد و گفت: کودکان و نوجوانان امروز غرق در گوشی هستند و ما باید از ظرفیت رسانهها بهویژه رسانه ملی و فضای مجازی برای ترویج ادبیات استفاده کنیم.
علامتی با تاکید دوباره بر اینکه احیا کانون و بازگرداندن آن به دوران درخشان دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی گفت: این امر تصمیمی راهبردی است و قصد داریم هر کار خوبی که انجام شده است ادامه دهیم و تقویت کنیم و اگر میبینیم کاری مناسب زمان فعلی نیست، حتماً تغییر خواهیم داد.
اعضا کانون پرورش فکری گنجینه همیشه درخشان عرصه هنر و ادبیات هستند
در ادامه محمدرضا کریمیصارمی معاون تولید کانون پرورش فکری گفت: اعضای کانون پرورش فکری به عنوان گنجینهای هستند که همیشه در رویدادهای هنری و ادبی و سینمایی کشور درخشیدهاند.
در ادامه سمیهسادات ابراهیمی مدیرکل حوزه مدیرعامل، روابط عمومی و امور بینالملل کانون پرورش فکری گفت: سیاست کانون گسترش زبان و ادبیات فارسی با بهرهگیری از خلاقیت و نوآوری است و ما در این زمینه از طراحی برنامههای ترکیبی برای کشف استعدادهای نوجوانان در قالبهای مختلف استقبال میکنیم.
در ادامه محمدحسین علیمددی دستیار رسانهای مدیرعامل کانون پرورش فکری از حضور اسماعیل آذر در کانون استقبال کرد و گفت: با حضور شما و از راه طراحی برنامههای تلویزیونی و بهرهگیری از قالبها و طرحهای گوناگون و جذاب، نشر کتاب و… میتوانیم به گسترش زبان و ادبیات فارسی کمک کنیم.
در ادامه مجتبی حاذق مدیر آفرینشهای ادبی و هنری کانون پرورش فکری گفت: طرحهای در دست اجرا این مجموعه مانند کارگاههای خوانش متن، یا پروژه استعدادیابی نوجوانان در قالب باشگاه ادبی قاف را ظرفیتهای مناسبی برای اجرای برنامه مشاعره است.
در ادامه عباس محمددینی مدیرکل نظارت بر انتشارات اظهار امیدواری کرد از دیدگاهها و مشورتهای اسماعیل آذر برای ایجاد بانک ایده انتشارات و نشر کتابهایی جذاب و موردپسند کودکان و نوجوانان در حوزه اساطیر و ادبیات کهن در کانون بتوانیم استفاده کنیم.
در ادامه مجتبی دانشور مدیرکل نظارت بر چاپ و توزیع محصولات کانون از ارائه بیش از یک هزار عنوان کتاب در سیوپنجمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران توسط کانون پرورش فکری خبر داد و گفت: امسال در نمایشگاه ۶ تا ۸ عنوان کتاب شعر نوجوان هم رونمایی میشود. سیاست کانون اکنون تجاریسازی محصولات و توزیع آن در همه فروشگاهها و کتابفروشیهای غیر کانون بوده است. مطمئن هستم با حضور آقای آذر انتشار این کتابها وضعیت بهتری پیدا میکند.
در پایان این نشست اسماعیل آذر با همراهی مدیرعامل کانون پرورش فکری از کتابخانه مرجع کانون بازدید کرد و به عضویت افتخاری این کتابخانه درآمد.
کد خبر 6091114 زینب رازدشت تازکند